गांधील माशी

गांधील माशी

गांधील माशी म्हणजे फक्त डंख मारणारी माशी, असे नाही. तिचे अनेक प्रकार आहेत व प्रत्येक प्रकाराचे काही ना काही वैशिष्ट्य आहे.
रळाच्या अंड्यांवर जगणार्‍या, वाढणार्‍या अळ्यांच्या माशीला 'निशाण (ध्वज) माशी' (एनसिग्न) म्हणतात, कारण तिचे उभट-चपटे पोट एखाद्या निशाणासारखे नेहमी फडकत असते.
नर-मादींचे मिलन झाले, की ही माशी झुरळाच्या अंडीधारिणीचा शोध घेऊ लागते. कारण, तिला स्वत:चे अंडे त्यात घालायचे असते. हा शोध लागल्यावर त्यात स्वत:चे अंडे घालताना तिला खूप प्रयत्न करावे लागतात. त्यासाठी १५ ते २0 मिनिटे सहज लागतात. झुरळाच्या अंडीधारिणीचे आणि तिच्यातील अंड्यांची कवचे छिद्र पाडण्यास अतिशय कठीण असतात.
त्यामुळे या कवचातील कमी जाडीची, पातळ असणारी जागा शोधून काढणे. अशी जागा शोधण्यासाठी निशाण माशी तिच्या क्षणोक्षणी थरथरत राहणार्‍या स्पश्रांची (अँटेनाची) मदत घेते. ही जागा माशीला सहज मिळत नाही. धारिणीच्या पृष्ठभागाची (एक-एक मिलिमीटर) चाचणी घेतल्याशिवाय ती जागा सापडत नाही व जागा सापडल्याशिवाय तिचे समाधान होत नाही. बराच वेळ तिचा हा प्रयत्न सुरू असतो.
जागा सापडल्यावर ती जरा वेळ थांबते आणि नंतर आपल्या अणकुचीदार अंडी निक्षेपकाच्या साह्याने धारिणीच्या कवचाला भोक पाडते व त्यातील सोयीच्या जागी झुरळाच्या अंड्यावर आपले अंडे घालते आणि भोक बाहेरून बंद करते. निशाण माशीच्या अंड्यातील अळी बाहेर पडल्यावर, रूपांतराच्या (एन्सटार) पाच अवस्थांनंतर कोषावस्थेत जाते आणि प्रौढ माशी होऊन बाहेर पडते. प्रत्येक अवस्था बदलत असताना अळीच्या दातांचे रूपही बदलत जाते. झुरळाच्या अंड्याचे कवच फोडणे हाही जोरकस कार्यक्रम असतो. झुरळाच्या एका अंडीधारिकेत साधारणपणे १६ अंडी असतात. त्यांचे कवच फोडण्यासाठी, अंड्यातील जीव खाण्यासाठी नव्या दातांची योजना निसर्गानेच केलेली असावी. झुरळांच्या वाढत्या संख्येवर नियंत्रण आणि संख्या समतोल असणे आवश्यकच असते. त्यामुळे निसर्गानेच ही व्यवस्था केली असावी, असे म्हणता येते. परजीवी, पण परोपजीवी अशी या माशीची ओळख त्यातूनच झाली आहे.