रहस्य हलाहल पचण्याचे - Poison Digestion Process
सुदैवाने असले प्राणी सध्याच्या युगात उपलब्ध नाहीत. पण, सापांच्या काही जातींमध्ये मात्र अशा प्रकारचे दात आणि विषग्रंथी आढळतात. सरपटणार्‍या प्राण्यांमध्ये सर्पांव्यतिरिक्त अमेरिका खंडात आढळणार्‍या 'हीला मॉन्स्टर' नामक एका सरड्यातही हे अवयव आढळतात. सर्पांमध्येच हा गुण का आढळावा, या प्रश्नाचे उत्क्रांतीच्या दृष्टिकोनातून असे उत्तर आहे, की पाय नसल्याने सापांना जमिनीवरून सरपटत जावे लागते. जमिनीशी होणार्‍या घर्षणाने त्यांचा पळण्याचा वेग अन्य प्राण्यांच्या मानाने कमी असतो. त्यामुळे प्रबल शत्रूपासून पळ काढणे किंवा पळणार्‍या सावजाचा पाठलाग करणे, या दोन्ही क्रियांसाठी लागणारा वेग सापाकडे नसतो. त्यामुळे अन्य प्राण्यांजवळ नसलेले विषारी दात सापाजवळ असतात. म्हणून सापांना जीवनकलहात तगून राहणे शक्य झाले असावे.
जैवरासायनिकदृष्ट्या सर्पविष हे प्रोटिन गटात मोडते. आपल्या रक्तात बाहेरचे कोणतेही प्रथिन गेल्यास त्यापासून आपल्या शरीराला कमी-अधिक प्रमाणात अपायच होतो. एखाद्या व्यक्तीला किंवा प्राण्याला कोणत्याही प्राणिजन्य किंवा वनस्पतिजन्य प्रोटिनच्या काही ग्रॅम मात्रेचे इंजेक्शन दिले, तर ते बर्‍याचदा जीवघेणेही ठरू शकते. पण, हेच प्रोटिन जर तोंडावाटे पोटात गेले, तर त्याचे काहीही दुष्परिणाम न होता ते पचून जाते. सर्पविषालाही हाच नियम लागू होतो. त्यामुळे एखाद्यास साप चावल्यास त्याच्यावर जे प्रथमोपचार तातडीने करावयाचे असतात, त्यांपैकी एक म्हणजे तोंडाने जखमेतील विष शोषून घेणे. अर्थातच, हा उपचार करणार्‍या व्यक्तीच्या ओठांना किंवा तोंडात जखमा असता कामा नयेत. याप्रकारे विष शोषताना ते प्रथमोपचार करणार्‍या व्यक्तीच्या पोटात पचून जाते, त्यामुळे तिला अपाय होत नाही.
No comments:
Post a Comment