Blood Group Details रक्तगट ठरतात कसे?
कोणाला रक्त द्यावयाचे असल्यास आपला रक्तगट माहीत असणे गरजेचे आहे. वेगळ्या गटाचे रक्त दिल्यास रिअँक्शन येऊ शकते. क्वचित प्रसंगी मृत्यूही ओढवू शकतो.
ओ गटाचे रक्त सर्व गटाच्या व्यक्तींना दिलेले चालते (युनिव्हर्सल डोनर) आणि एबी गटाची व्यक्ती कोठल्याही गटाचे रक्त घेऊ शकते (युनिव्हर्सल रिसीपियंट), असे मानले जाते. परंतु, कधी कधी ओ रक्तगटाच्या रक्तातील अँटी ए व अँटी बी या अँटीबॉडीज अपेक्षेपेक्षा बर्‍याच पटीने अधिक प्रभावी असतात. अशा परिस्थितीत ओ रक्तगटाचे रक्त संपूर्णपणे सुरक्षित राहीलच असे नाही. त्यामुळे सध्या रुग्ण ज्या रक्तगटाचा आहे, त्याच रक्तगटाचे रक्त त्याला दिले जाते. त्या रक्तगटाचे रक्त मिळत नसल्यास किंवा इर्मजन्सी परिस्थितीत अपवाद म्हणून ओ रक्तगटाचे रक्त दिले जाते. अपघातप्रसंगी आपल्या स्वत:ला, जवळच्या नातेवाइकांना किंवा मित्राला कधीही रक्ताची गरज भासू शकते. त्यासाठी रक्तासंदर्भात मूलभूत माहिती असणे आवश्यक आहे. आपले रक्त मुख्यत: दोन भागांनी बनले आहे. लाल रक्तपेशी आणि रक्तरस (प्लाइका). लाल रक्तपेशींच्या पृष्ठभागावर अँटीजेन्स (प्रतिजन) असतात व रक्तरसामध्ये अँटीबॉडीज (प्रतिद्रव्ये) असतात. अँटीजेन्स जन्मापासून आपल्या बरोबर येतात, तर अँटीबॉडीज जन्मानंतर साधारणत: चार महिन्यांनंतर शरीरात तयार होतात. रक्तगटांची नावे लाल रक्तपेशींवर असणार्‍या अँटीजेनवरून दिली जातात. त्या अँटीजेनची संलग्न अँटीबॉडी रक्तरसात असते. यावरून रक्तगट ठरविले जातात.
१) ए रक्तगटाच्या लाल रक्तपेशींवर 'ए' अँटीजेन असते व रक्तरसात अँटी बी अँटीबॉडी असते.
२) बी गटाच्या लाल रक्तपेशींवर 'बी' अँटीजेन व रक्तरसात अँटी ए अँटीबॉडी असते.
३) ओ रक्तगटाच्या लाल रक्तपेशींवर ए किंवा बी कोणतेच अँटीजेन नसते. परंतु, रक्तरसात अँटी ए व अँटी बी या दोन्हीही अँटीबॉडीज असतात.
४) एबी रक्तगटाच्या लाल रक्तपेशींवर ए आणि बी ही दोन्हीही अँटीजेन्स असतात. परंतु, रक्तरसात अँटी ए आणि अँटी बी या दोन्हीही अँटीबॉडीज नसतात.
शरीरातील अविभाज्य भाग असणारे रक्त हे एकाच रंगाचे आणि जवळपास एकसारखेच दिसणारे असते. तरी त्यामध्ये असणारे प्रकार म्हणजेच रक्तगट कसे पडतात? यामागील शास्त्र आणि त्याचे महत्त्व जाणून घेणेही तितकेच महत्त्वाचे आहे.
